Thuật toán AI của TikTok phân tích dữ liệu người dùng, đoán được người dùng muốn xem gì và gợi ý nội dung, khiến người xem thấy thỏa mãn, dần dần “bị nghiện”.

Theo thống kê mới nhất từ Statista (một trong những công ty nghiên cứu thị trường lớn nhất thế giới), Việt Nam hiện là quốc gia đứng thứ 12 thế giới về tỷ lệ tăng trưởng người sử dụng mạng xã hội từ 2021-2026. Trong danh sách 10 quốc gia có lượng người dùng mạng xã hội TikTok nhiều nhất trên thế giới, Việt Nam được ghi nhận ở vị trí thứ 6 với gần 50 triệu người dùng (tương đương 64% người dùng internet tại Việt Nam). Biểu đồ dưới đây hiển thị Top 10 Quốc gia có số lượng người dùng Tiktok nhiều nhất trên thế giới.

Vậy nguyên do vì đâu mà một nền tảng mới chính thức ra mắt ở Việt Nam từ năm 2019 như TikTok có thể thu hút lượng lớn người dùng như vậy?

Vì sao TikTok có thể “gây nghiện”?

Như đã đề cập, vẫn có những phụ huynh tại Việt Nam nghĩ TikTok chỉ là không gian giải trí , song thực tế có thể điểm nhanh một vài nội dung nhảm nhí đang “chiếm sóng” của TikTok. Giải trí đến đâu chưa rõ nhưng nguy cơ lệch lạc nhận thức là hiện hữu, thậm chí đáng báo động.

Ví dụ như clip bày tỏ ý kiến Các bằng đại học về quản trị kinh doanh, ngôn ngữ Anh, marketing, quản lý nhân sự đều “vô dụng” vừa đăng trong vài ngày đã đạt gần 5 triệu view. Nhiều clip hàng chục nghìn view toàn những thông tin thô tục, clip vi phạm pháp luật, từ truyền bá mê tín dị đoan đến quảng bá cờ bạc online…

Nhiều ý kiến cho rằng, các chủ kênh cố tình tạo ra nội dung tranh cãi để câu view tạo tương tác. Anh Hoàng Hải, một người làm sáng tạo nội dung tại TP.HCM cho biết, các clip nhảm nhí xuất hiện trên TikTok ngày càng nhiều do nền tảng này đòi hỏi phải sản sinh ra lượng nội dung mới liên tục nhằm thu hút người xem, tạo tương tác để kênh lên phần gợi ý.

“Các nền tảng xã hội sống bằng lượng người tương tác, xem và tham gia nền tảng, vì thế các nền tảng này cũng có những thuật toán ưu ái riêng cho những đối tượng muốn tăng tương tác. Sáng tạo nội dung là một trong những ngành mới tại Việt Nam mang lại thu nhập không nhỏ cho chủ kênh. Thế nhưng phải thừa nhận số người làm có nội dung sáng tạo, độc đáo rất hiếm. Hầu hết là chạy theo trend hoặc làm gì đánh trúng sự tò mò, hiếu kỳ của phần đông người dân”, anh Hải chia sẻ.

Thuật toán của TikTok

Phân tích về thuật toán của TikTok, ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc kỹ thuật Công ty Công nghệ An ninh mạng Quốc gia Việt Nam (NCS) cho biết, TikTok lựa chọn video dành cho người dùng dựa vào nhiều yếu tố.

Đầu tiên là tương tác của người dùng, chẳng hạn người dùng bấm thích hoặc chia sẻ, các tài khoản bạn theo dõi, nhận xét bạn đăng và nội dung bạn tạo; Tiếp theo là thông tin video, bao gồm cả các chi tiết như chú thích, âm thanh và các hashtags; Ngôn ngữ bạn đang sử dụng, quốc gia, loại thiết bị...

Ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc kỹ thuật Công ty Công nghệ An ninh mạng Quốc gia Việt Nam

“Ẩn sau đó là thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) phân tích các dữ liệu này để đoán người dùng muốn xem gì tiếp theo, từ đó gợi ý nội dung phù hợp. Để làm được điều này, TikTok sẽ đưa ra những bộ video thử để xem phản ứng của người dùng, thể hiện ở cách người dùng tương tác với video đó, thời gian họ xem, số lần họ xem lại… Từ những dữ liệu này, AI sẽ tổng hợp và phân loại người dùng thành các nhóm người dùng có sở thích khác nhau”, ông Sơn phân tích.

Theo ông Vũ Ngọc Sơn, nguyên lý này các nền tảng mạng xã hội khác như YouTube, Facebook cũng áp dụng. Tuy nhiên lợi thế của TikTok là thời gian của mỗi clip rất ngắn, cùng 1 khoảng thời gian, người dùng xem được nhiều clip trên TikTok hơn trên YouTube, Facebook.

“Điều này có nghĩa là TikTok sẽ thu được nhiều phản ứng của người dùng hơn với cùng 1 khoảng thời gian để làm đầu vào cho máy học AI. Nói cách khác là AI của TikTok vừa học nhanh vừa chính xác hơn vì dữ liệu đầu vào nhiều hơn. Tiktok có thuật toán triển khai nội dung mới theo cách, mỗi khi một nội dung mới xuất hiện, thuật toán sẽ phân bổ đến một số lượng người nhất định để đo tương tác”, ông Sơn cho hay.

“Nếu tỷ lệ người xem thích video cao thì tiếp tục phân phối tới số lượng người đông hơn theo cấp số nhân. Vì vậy, nếu một nội dung càng độc, lạ, câu view thì tốc độ lan truyền càng nhanh. Điều này cũng sẽ tạo điều kiện những video có nội dung bẩn, độc hại được lan truyền mà không có kiểm soát”, ông Sơn nhấn mạnh.

Bất chấp để thỏa mãn, “gây nghiện” cho người dùng

Tại họp báo thường kỳ của Bộ TT&TT diễn ra mới đây, ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (PTTH&TTĐT) cũng cho biết, thuật toán của TikTok đang gây khó khăn cho cơ quan quản lý.

Ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh, Tuyền hình và Thông tin điện tử 

Đối với Facebook hay YouTube, mọi hoạt động đề xuất nội dung cho người dùng xoay quanh sở thích và hành vi. Tuy nhiên, với TikTok, hoạt động đề xuất nội dung tập trung vào đám đông, theo đó nhiều người đang xem gì thì nền tảng sẽ đề xuất nội dung đó, bất chấp việc người dùng có thích hoặc quan tâm hay không.

Có thể nói đây là một thuật toán thao túng tâm lý về lâu dài, làm con người giảm khả năng tập trung chú ý rất nhiều, đồng thời nó gây nghiện khi người dùng càng xem nội dung nào nhiều càng được nền tảng gợi ý video tương tự tiếp theo. Thực tế, trên TikTok xuất hiện nhiều trend “không giống ai” và người đưa nội dung lên cũng không hiểu tại sao nó thành trend.

“Đối với YouTube, Facebook chúng tôi vẫn có các công cụ để có thể đo đếm và phát hiện sớm các thông tin sai sự thật, nhảm nhí, nguy hại để sớm có giải pháp xử lý, yêu cầu họ gỡ bỏ. Song với TikTok thuật toán của họ biến đổi quá nhanh, chúng tôi vẫn chưa có công cụ phát hiện kịp thời để kiểm soát. Khó khăn này không chỉ ở riêng Việt Nam. Rất nhiều quốc gia trên thế giới đã nhìn nhận được những điều này dẫn đến việc cấm TikTok hoạt động ở hàng loạt các quốc gia trong thời gian gần đây”, ông Do cho hay.

Nguồn: Cafebiz